Jak rozpoznać toksyczny związek i uwolnić się od destrukcyjnych relacji
Przemoc emocjonalna, ekonomiczna, fizyczna i seksualna to charakterystyczne zachowania toksycznego partnera, które mogą być trudne do zauważenia, ponieważ nie zawsze pozostawiają widoczne ślady. Jednak ich wpływ na psychikę jest ogromny i głęboko raniący. Życie w takim związku wiąże się z ciągłym stresem i niszczy poczucie własnej wartości. Dlatego tak ważne jest, aby nauczyć się rozpoznawać sygnały ostrzegawcze wskazujące na toksyczną relację oraz wiedzieć, jak znaleźć siłę, aby ją zakończyć i zadbać o własne bezpieczeństwo i zdrowie psychiczne.
We współczesnym świecie wiele osób żyje w związkach obciążonych toksycznymi relacjami. Trwanie w nich zawsze ma poważny wpływ na nasze zdrowie psychiczne i stan emocjonalny. Poznanie aspektów z tym związanych jest kluczowe dla zrozumienia własnej sytuacji i uporania się z problemem.
Toksyczny partner dla realizacji swojego celu podejmuje szeroką gamę działań, takich jak: oddziaływanie na emocje, manipulacja, przejmowanie kontroli nad drugą osobą, zaniedbywanie, uzależnienie ekonomiczne, wykorzystywanie seksualne. Wśród stosowanych przez niego narzędzi zazwyczaj pojawiają się: krytykowanie, poniżanie, izolowanie, szantaż emocjonalny czy presja. Jego celem numer jeden jest przejęcie kontroli nad partnerem i manipulowanie nim, a w konsekwencji zmniejszenie jego poczucia własnej wartości
Wbrew pozorom rozpoznanie toksycznego partnera bywa dość trudne, szczególnie na początku związku, gdy będąc w wirze miłosnych uniesień nie dostrzegamy sygnałów mogących alarmować nas o czyhającym niebezpieczeństwie. Początek znajomości skażony jest idealizowaniem partnera, może się on/ona wydawać nam ujmująca, miła, a nawet uległa. Relacja zmienia się stopniowo, stąd niezwykle trudno wychwycić moment, kiedy ten „idealny” partner zmienia się w tyrana.
Przykłady przemocowych zachowań w toksycznym związku:
Przemoc fizyczna: popychanie, szturchanie, duszenie, gryzienie, rzucanie rzeczami, grożenie
Przemoc psychiczna: poniżanie, krytykowanie wyglądu, stalking, obwinianie, ograniczanie kontaktów z bliskimi, wywoływanie poczucia winy
Przemoc seksualna: gwałt, epatowanie pornografią, przymuszanie do seksu, zmuszanie do aborcji
Przemoc ekonomiczna: pozbawienie dostępu do pieniędzy, zabranianie podjęcia aktywności zawodowej, ograniczanie możliwości kształcenia (studia, kursy), niszczenie własności partnera, odbieranie pieniędzy/oszczędności.
Znaki ostrzegawcze
Na co zatem powinniśmy zwrócić uwagę, aby dokonać analizy naszego związku pod kątem toksyczności?
Istnieje kilka przesłanek, znaków ostrzegawczych. Jeśli nasz partner nieustanie nas krytykuje, kontroluje, obwinia, manipuluje nami, izoluje od rodziny, czy znajomych, wpędza nas w poczucie winy, lub stosuje przemoc fizyczną, to z dużym prawdopodobieństwem jest osobą toksyczną, która rujnuje naszą psychikę.
Jako ofiara doświadczysz wielu negatywnych emocji, które wpływają na Twój stan psychiczny. Kluczowym rezultatem życia z „toksykiem” jest niskie poczucie własnej wartości i co za tym idzie, brak pewności siebie. Do takiego stanu doprowadza ofiarę nieustanna krytyka i poddanie manipulacji.
Wśród towarzyszących ofierze emocji jest lęk. To efekt życia w ciągły stresie, wynikającym z kontrolowania i poczucia zagrożenia.
Kontrolowanie przez „toksyka” życia społecznego ofiary i jej relacji rodzinnych – prowadzi do poczucia izolacji. Wśród „złych” emocji, jakie dotkną ofiary toksycznej relacji jest zależność emocjonalna, będąca efektem manipulacji i kontroli partnera. W tej sytuacji ofiara działa irracjonalnie – czuje się emocjonalnie uzależniona od partnera, ma świadomość, że sytuacja ta jest dla niej szkodliwa, jednak trudno jest jej podjąć decyzję o odejściu.
Stres i traumatyczne doświadczenia, które w toksycznym związku są codziennością mogą prowadzić do depresji, lęków i innych problemów zdrowotnych: bezsenności, spadku energii, apatii. Ofiara ma odczucie beznadziei, traci wiarę w siebie i przyszłość.
Wszystko zależy od tego, jak długo jesteśmy w tej relacji, czy jesteśmy w niej szczęśliwi, czy aktualne problemy są okresem przejściowym. Jednak z toksycznych związków trzeba uciekać i nie pozwalać na robienie sobie krzywdy. Bo po 20 latach toksycznej relacji przyjdą konsekwencje, mogące prowadzić do stanów lękowych i depresyjnych Trzeba uciekać, chyba że dwie osoby będą chciały się zaangażować, iść na terapię, coś z tym zrobić. Nie czekać, bo szkoda życia.
Gdzie po pomoc?
Nie każde zachowanie naszego partnera wyczerpujące znamiona jednej z form przemocy musi świadczyć o tym, że nasz partner jest toksyczny. Niekiedy w związkach dochodzi do sprzeczek czy kłótni, a w nerwach zdarza się niekiedy powiedzieć o jedno słowo za dużo. Zaistnienie takiej sytuacji nie determinuje toksyczności związku. Istotą właściwego rozpoznania jest zajrzenie w głąb swojej duszy i odpowiedź na pytanie, czy nasz związek daje nam szczęście i czy czujemy się kochani przez naszego partnera. Musimy ocenić czy jego intencje są czyste. Dopiero uzyskanie negatywnej odpowiedzi na powyższe pytania będzie przekonującym argumentem za podjęciem kroków zmierzających do uwolnienia się z toksycznej relacji. Nigdy nie jest to łatwe w pojedynkę, ze wsparciem bliskich osób – przyjaciół, rodzinny – masz znacznie większe szanse na wyjście ze związku obronną ręką.
Ofiary zwykle potrzebują także pomocy specjalistycznej – kiedy mamy przekonanie, że nasz związek wyczerpuje znamiona związku toksycznego warto skonsultować się z ekspertem, terapeutą lub z dedykowaną organizacją, np.:
- Instytucje Pomocy Społecznej, w tym: Gminne lub Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej, Ośrodki Interwencji Kryzysowych; w Internecie uzyskasz informacje, gdzie w twojej okolicy możesz znaleźć placówki,
- Linie Zaufania:
- Kryzysowy Telefon Zaufania: 116 123,
- Ogólnopolski Telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”: 800 120 002
- Linia Pomocy Pokrzywdzonym: +48 222 309 900
- Akcja „Pomagamy Sprawiedliwie” Funduszu Sprawiedliwości: https://www.funduszsprawiedliwosci.gov.pl/
- Porada Mailowa: niebieskalinia@niebieskalinia.info
- Fundacja Centrum Praw Kobiet: https://cpk.org.pl/pomagam/stop-przemocy/
